Auteur: Mara

Gerecycled garen
Diverse materialen

Gerecycled garen, Hoe wordt dat verkregen? En hoe hergebruikt is het garen eigenlijk?

Hoe verkregen

Er zijn heel veel verschillende soorten gerecycled garen die allemaal anders gemaakt worden. Ik zal dit keer dan ook per garen wat ik heb uitgezocht voor dit bericht vertellen hoe het verkregen is en waar het uit bestaat.

De voordelen

Duidelijk, hergebruik van oude materialen en/of materialen die anders niet gebruikt zouden worden en bij het afval zouden belanden.

De nadelen

Het proces om  plastic om te zetten naar garens is net als het maken van viscose garens (klik hier) niet altijd even milieu vriendelijk en ook bestaan niet alle hergebruikte garens 100% uit gerecycled materiaal, soms zelfs maar voor 15% en de rest is gewoon “vers” garen. Waneer je garens uit oude kleding haalt heb je een hele korte vezel die vrijwel niet te spinnen is, om er een draad van te spinnen zal je dus lange vezels toe moeten voegen. Hergebruik is hip en dus zijn er fabrikanten die hier gretig gebruik van maken en vrolijk roepen dat ze hergebruikt garen hebben, wat niet helemaal gelogen is want een deel is idd hergebruikt maar het grootste deel is gewoon nieuw garen. Het kan nooit kwaad om even na te vragen in hoeverre het ook echt om gerecycled garen gaat.

Voorbeeld garens

Ecolo Phildar: Ik denk dat dit het eerste garen van gerecycled materiaal is wat ik ooit gebruikt heb. Gemaakt van plastic waterflessen waar een plastic papje van gemaakt is waar ze dan weer garen van hebben gesponnen, het is me alleen niet helemaal duidelijk geworden of het ook 100% hergebruikt materiaal is, maar in ieder geval is het wel 100% polyester. Klinkt niet heel sexy zo’n plastic garen maar eerlijk is eerlijk, voor een plastic garen is het verrekte zacht en werkt het zelfs best prettig. Ik vind het wat weg hebben van ongemerceriseerde katoen en ik heb er dan ook redelijk wat mee gehaakt. Mijn favoriete haakwerkje met dit garen was een amineko (die ik cadeau heb gedaan dus helaas geen foto’s meer) Het garen is helaas wel uit de productie gehaald maar je kan het nog wel op redelijk wat plekken krijgen. Mocht je het tegen komen ik zou zeker een bolletje mee nemen.

Amore van Borgo de pazzi: Het merino garen is een combinatie van gebruikte kleding en restanten van overgebleven rest materialen van nieuw geproduceerde kleding. Deze restmaterialen worden op kleur en kwaliteit gesorteerd. Vaak moeten ritsen en knopen handmatig worden verwijderd. Hierna worden de materialen in kleine stukjes versnipperd, waarna het in de kaardmachine gaat en verder wordt verwerkt tot een draad. Het resultaat is een mooie wollige draad die prima verwerkt kan worden tot truien en andere winterse haaksels/breisels. Dit garen is gemaakt van 100% hergebruikt materiaal en is in verschillende diktes te krijgen. prima garen voor zowel haken als breien.

100% sock recycle van Bart&Francis: Een sokken garen wat ook voor de volle 100% gemaakt is van hergebruikt (rest) garen uit de weverij. Wanneer er textiel gemaakt wordt gaat er altijd 8 tot 10% van het materiaal verloren, dit wordt gewoon weggegooid terwijl het prima materiaal is, zonde dus! Dit garen is helemaal gemaakt van het rest garen wat ander zo de kliko in gegooid zou zijn. Doordat ze er een garen van hebben kunnen maken is er 174 kilo niet weg gegooid maar kunnen wij daar nu sokken (of andere dingen natuurlijk) van gaan maken. Het garen bestaat uit 28% european landwool, 26% bolivian eco alpaca, 26% african pride mohair en 20% suportPA. Het is ongeverfd en op een streng van 100 gram zit een mooie 350meter (de prijs is trouwens ook super vriendelijk).  Omdat de streng ongeverfd is, is het eigenlijk een blank canvas, ik zie er zoveel in! Een tasje, een macrame wandhanger en misschien wel stoere sokken met een kabel? Zowel voor haken als breien is het prima geschikt en echt, dat maakt het er niet makkelijker op voor me…

Conclusie

Het is mooi dat de garen industrie steeds meer stil staat bij het hergebruik. Of het nou hergebruik is van materialen die al weggegooid zijn of dat het inhoud dat er meer met rest materialen gedaan wordt het is een stukje bewust wording wat ik alleen maar toe kan juichen. Bij een aantal garens die ik heb bekeken was het wel een beetje schimmig in hoeverre het echt voor de volle 100% om hergebruik ging maar het is in ieder geval een stap in de goeie richting!

Geschikte projecten

 Volgende keer ga ik het over Alpaca hebben, zijn er nog dingen die jullie hier heel graag over willen weten? Of hebben jullie andere garen gerelateerde vragen waar ik achteraan kan gaan? Laat het me weten!

**Het Amore garen is beschikbaar gesteld door Borgo de Pazzi, de sokkenwol  is beschikbaar gesteld door Bart&Francis

Schapen wol
Dierlijk
Vezellengte verschilt per schaap

Bij wol denk ik meteen aan schapen maar zoals je in mijn eerdere post al hebt kunnen lezen is wol niet per definitie van een schaap. In dit bericht ga ik me storten op schapenwol, en dan in de breedste zin want schapen komen natuurlijk ook weer in allerlei soorten en maten voor maar daar hoop ik later nog wat dieper in te duiken.

Hoe verkregen

Het lijkt appeltje eitje, je scheert een schaap en hoppa daar heb je wol, maar zo gaat het natuurlijk niet helemaal…  Het begint bij het scheren van het schaap en daarna gaat het echte werk eigenlijk pas beginnen. De vacht die van het schaap af komt daar zit nog van alles in wat je liever niet hebt zoals beestjes, plant resten en poep dus een klein wasbeurtje kan geen kwaad (sommige handspinsters zijn hier overigens fel op tegen, eerst spinnen incl beestjes en ander spul en daarna pas wassen. Met het wassen verdwijnt namelijk ook een deel van de lanoline en dat maakt nou net dat het wat soepeler door de handen gaat) Na het wassen wordt de wol “gekaard” dit is de wol kammen met een borstel of molen waar stalen punten aan zitten, groot voordeel is dat eventuele vuilresten die er met wassen niet uit gegaan zijn  in de borstels blijven hangen. Na het kaarden gaat het spinnen beginnen, dit kan met de hand maar gaat voornamelijk machinaal. Wanneer de draad gesponnen is wordt er vaak voor gekozen  de draad te twijnen. Twijnen houdt in dat je de draad met 1 of  meerdere draden in elkaar gaat draaien. Het twijnen zorgt ervoor dat de draad steviger wordt en er meer kracht op kan komen te staan. Een enkele draad is niet heel sterk en zal bij weinig kracht al breken.

Liefde is: Allebei een klos vol spinnen en dan gaan twijnen

Belang van vezellengte

Zoals ik hierboven al geschreven heb, de lengte van de vezel verschilt per schapenras. Je hebt rassen met korte vezels zoals Merino en met lange vezels zoals de Blue Faced Leicester. Heel kort door de bocht, een korte vezel is vaak zachter dan een lange vezel. Een nadeel van een korte vezel is dat er meer uiteindjes zullen zijn per cm die wat uit steken (met het blote oog niet heel duidelijk te zien hoor mocht je nu allerlei drama draad voor je zien met uitstulpsels en piekharen) maar het geeft wel een grotere kans op pillen van je wol. Je hebt hele handige apparaatjes te koop waarmee je de pillen dingies (hebben die een naam?) weg kan scheren, na een tijdje zal je er geen last meer van hebben omdat alle uitstekende eindjes dan weg zijn. Je kan pillen ook voorkomen door de draad strak te verwerken. Hoe losser het garen verwerkt is hoe meer kans je hebt dat er eindjes uit komen piepen.

Micron

Met micron wordt de dikte van de vezels aangegeven, hoe minder micron, hoe dunner de vezels en hoe zachter de wol zal zijn. Veel mensen vinden wol kriebelen maar hoe dunner hoe minder kriebel. Fijne Merino wol van bijv. 18 micron zal bij de meeste mensen geen jeuk geven. De wol van een Shetland schaap zal met 40 micron een stuk minder liefhebbers hebben en sneller jeuk geven. Vaak wordt 28 micron aangehouden als het jeukpunt, alles hieronder geeft over het algemeen bij weinig mensen kriebel, hoe verder je boven die 28 micron zit hoe groter de kans dat een wol gevoelig iemand hier op reageert. Een kleine kriebel in de wol kan trouwens ook heel positief zijn. Ik sprak een tijdje geleden met Marja van Trollenwol en zij kon mij vertellen dat door de kriebel de bloedvaatjes in je huid geactiveerd worden die op hun beurt de bloedsomloop stimuleren en dat zorgt dan voor wat extra warmte. Klinkt eigenlijk best logisch toch? (wanneer iemand een allergie heeft voor lanoline/wolvet maakt de hoeveelheid micron niet uit, alle wol bevat in meer of mindere mate lanoline en zal dus een reactie geven)

Verven

Wol kan natuurlijk geverfd worden met planten zoals bijvoorbeeld Meekrap of ui maar  er worden ook synthetische middelen gebruikt om wol te verven. Hoe hysterischer de kleur hoe synthetischer de verf waarschijnlijk was 😉  Maar natuurlijk is wol ook ongeverfd heel goed te gebruiken. Zoveel schapen zoveel kleuren en echt waar, van bruin tot grijs tot spierwit er zijn schapen die dat zelf maken en waar wij onze verfrage vingertjes soms gewoon maar vanaf moeten houden want die kleurschakeringen en diepte kunnen we er zelf nooit in verven.

Superwash

Wol is een materiaal wat met wat extra liefde behandeld moet worden, wanneer je het niet op de juiste manier wast (op de hand) loop je grote kans dat het flink krimpt of dat het vervilt. Dit komt omdat de wolvezel aan de buitenkant allemaal schubjes heeft, wanneer die flink tegen elkaar gaan schuren haken ze in elkaar met krimp en vilten als gevolg. Superwash wol is behandelde wol, er wordt een laagje polymeer (plastic) om de vezel gelegd die ervoor zorgt dat de schubben van de wol afgeschermd zijn en waardoor het veilig gewassen kan worden in de wasmachine.

De voordelen

Het is warm, het is een natuurlijk materiaal, het is in super veel kleuren, soorten en maten te krijgen, het is duurzaam, tijdloos en voor zoveel doeleinden te gebruiken! Sjaals, truien, mutsen, sokken (ik hartje gebreide wollen sokken) zelfs onderbroeken (ik geef toe, ik heb zelf geen ervaring met wollen onderbroeken maar ik weet dat er een hoop mensen zijn die zweren bij wollen onderbroeken en nee, ik ga niet in het kader van mijn bolletjes en wolletjes reis een onderbroek breien en het uit proberen. Dan voel ik mij namelijk genoodzaakt die ervaring ook met jullie te gaan delen en echt, er zijn grenzen…)

De nadelen

Binnen de wol industrie vinden nogal wat dier onvriendelijk praktijken plaats. Denk hierbij bijvoorbeeld aan mulesing bij Merino schapen (klik hier voor info over mulesing maar wees gewaarschuwd, het is naar) en het scheren gaat ook niet altijd even zorgvuldig. Gelukkig zijn er steeds meer en meer wolproducenten die zich hard maken voor betere omstandigheden voor de schapen en garens produceren die diervriendelijk zijn. Vaak zijn het de kleine wol producenten die zich hier bewust van zijn, ze houden de schapen waar de wol vanaf komt en de leefomgeving van de dieren goed in de gaten. Wil je weten hoe diervriendelijk jouw wol is? Bij de wolwinkel weten ze dat als het goed is keurig te vertellen.

Voorbeeld garens

• Borgo de Pazzi Neutralia: Een chunky garen wat je haakt/breit op naald 12-15. Het is te krijgen in allerlei natuurlijke tinten (want ongeverfd) en ruikt ook nog eens heerlijk (vind ik dan) naar schaap. Ik heb er zelf een deken mee gemaakt, super warm en door de dikte van het garen ook lekker snel klaar. Op streng zit 200 gram, ongeveer 120 meter
• Moeke Yarns 2ply: Ik hou van Moeke! Sorry, dat moest er even uit, maar het is wel waar. Moeke is 1 van mijn favoriete wolletjes, ecologisch, kleinschalig geproduceerd garen met een attitude. Verkrijgbaar in 3 natuurlijke kleuren en gemaakt in Roemenië van Roemeense schapenwol (rond de 30 micron). Het is een garen wat wat stug is en daardoor een beetje body geeft aan je breiwerk. Je gebruikt naald 5-6 voor dit garen en op 100 gram zit ongeveer 330 meter.  Ik zou een pagina vol kunnen juichen over dit garen maar beter kijk je gewoon even op de site van Moeke zelf (klik hier)
• Texelse schapenwol: Natuurlijk komen er ook heerlijke schapenwolletjes uit Nederland en 1 daarvan is de Texelse schapenwol. De streng waar ik mee heb mogen spelen van Weldraad is de “brandingwit” een machinaal gesponnen, ongeverfd wolletje wat van een texels wit lam af komt. Het leuke van dit garen is dat je op het label terug kan vinden van welke boerderij het schaap komt en op die manier kan je dus vrij precies achterhalen waar je wol vandaan komt. Het garen komt in 3 diktes en is uitermate geschikt voor truien, sjaals en natuurlijk mutsen. Het garen zit tussen de 26-34 micron.

Vragen?

Van Celine kreeg in de volgende vraag op Instagram:

“I’m recently thinking hard on the occasions where singles are preferred to plied yarn, or if plied yarn is always better (stitch definition, balanced structure, less likely to pill, etc.) what should be done to mitigate those issues in singles (because I’ve recently bought a sweater quantity of singles 😂).

Kort door de bocht vertaling: Ik vraag me de laatste tijd af wanneer je 1ply (enkel gesponnen, ongetwijnd) garen gebruikt en wanneer je getwijnd garen gebruikt en of getwijnd garen altijd beter is ivm pillen, steek definitie en structuur. Hoe kan een 1ply verwerkt worden zonder dat het gaat pillen enz.

Ik kan hier natuurlijk zelf een antwoord op geven maar ik heb de stoute schoenen aangetrokken en ik heb de vraag neer gelegd bij Ioana, de dame achter Moeke yarns, die tot voor kort alleen maar 1ply verkocht en dit is het antwoord wat zij heeft gegeven:

Niet alle enkel gesponnen garens zijn hetzelfde, het verschil zit voor een groot deel in het spinproces. Je hebt “woolen” (gekaard) en “worsted” (gekamd, alle vezels liggen netjes op elkaar) gesponnen garens en ook het ras is van belang (nb zoals je hierboven al hebt kunnen lezen verschilt de vezel lengte per ras en hoe korter de vezel hoe meer uiteinden per cm en dus meer kans op pillen) enkeldraads garen is heel erg geschikt voor projecten waarbij er niet teveel wrijving is (sokken bijv. krijgen veel wrijving te verduren) Om het garen zo lang mogelijk mooi te houden wordt aangeraden het zo strak mogelijk te verwerken, het houdt het garen op zijn plek en verminderd de wrijving waardoor er minder pilling ontstaat.

Dezelfde vraag heb ik ook bij Carlo, de man achter Borgo de Pazzi neergelegd en van hem kreeg in een antwoord wat een blogpost op zich waard is (en wie weet in de toekomst doe ik dat nog wel) kort samen gevat is dit wat Carlo ervan zegt:

Getwijnd garen is niet per definitie beter dan ongetwijnd garen, het heeft allemaal te maken met het materiaal wat gebuikt wordt. Ook Carlo geeft weer aan dat getwijnde garens stabieler zijn en een mooie steek definitie geven. Ongetwijnd garen is vaak wat dikker maar daardoor is je project wel weer snel klaar, ongetwijnd garen is wat minder stabiel in dikte en dat kan je zien in je project, dat kan zowel een voordeel als een nadeel zijn. Getwijnd garen is voor een aantal materialen een must zoals bijv. Kasmier, Yak en Angora maar gelukkig zijn er ook genoeg garens die enkeldraads gebruikt kunnen worden.

Conclusie

Wol is super divers, voor elke smaak is er denk ik wel een wolletje. Ik ben dan ook super benieuwd wat ik nog meer kan ontdekken over de verschillende schapenrassen en de wol die ze geven. Wat zijn de grootse verschillen? Zijn ze allemaal geschikt voor dezelfde projecten of kan je voor een sok bijv beter een Texels schaap gebruiken of is een Merino schaap net zo goed? Kortom, ik heb nog wat uit te zoeken en ik hoop dat jullie mee blijven lezen

Geschikte projecten
Hieronder heb ik een aantal projectjes verzameld die heel goed geschikt zijn om met wol te maken:

Volgende keer ga ik het over bamboe hebben, zijn er nog dingen die jullie hier heel graag over willen weten? Of hebben jullie andere garen gerelateerde vragen waar ik achteraan kan gaan?

**Het Neutralia garen is beschikbaar gesteld door Borgo de Pazzi, de Texelse schapenwol is beschikbaar gesteld door Weldraad